بسم الله الرحمن الرحیم

دنیای شگفت انگیز حشرات!

* اوست پروردگار جهان که خالق و به وجود آورنده و صورت بخش موجودات است. زیباترین نام ها از آن اوست. موجودات آسمان ها و زمین همواره تسبیح او گویند و خداوند، عزیز و حکیم است. (حشر/۲۴

میلیون ها سال قبل از بشر ، این جانور وجود داشته و هنوز هم وجود دارد و با استفاده از نیروی غریزه ای که آفریدگار در وجوش به ودیعه گذاشته است به زندگی خود ادامه می دهد. موریانه با استفاده از نبوغی که از نبوغ انسان زیادتر است، علارغم عدم مساعدتی که طبیعت با او کرده، موفق شده است که با ساختن شهرهای بزرگ و مسدود، خود را از سرما و گرما حفظ کند و در این شهرهای بزرگ همواره درجه گرما را به یک میزان نگه دارد و با ترکیب اکسیژن هوا با هیدروژن، پیوسته آب کافی در دسترس خود داشته باشد و کشت زارهای بزرگ زیر زمینی به وجود آورده و انواع محصولات را در آنجا کشت و زرع نماید!

امروزه در حدود دو هزار گونه موریانه در دنیا می‌شناسیم که در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر زندگی می کنند. گرچه در یک تپه موریانه‌ای بزرگ ممکن است بیش از ۵۰۰۰۰ موریانه زندگی کنند ولی داخل آن همیشه تمیز است. این تمیزی به این دلیل است که موریانه‌ها مدفوعات خود را به منزله سیمان در ساختن دیواره‌های تپه و اتاقکها بکار می‌برند و لاشه‌ها را نیز می‌خورند و مصرف می‌کنند. بیشتر ساکنین تپه حشرات کوچکی به طول ۵ میلیمتر هستند که سرهایی سفید و بدنی به رنگ خاکستری تیره دارند. اینها کارگرها را تشکیل می‌دهند کارگرها ممکن است نر یا ماده باشند اندام تناسلی آنها رشد نمی‌کند و فعالیتی ندارد. موریانه‌های کارگر کاملاً کورند و کارشان جمع آوری غذا و رسیدگی به بچه‌ها و پرستاری از شاه و ملکه و شاهزاده هاست.  موریانه ملکه می‌تواند تا سی هزار تخم در یک روز بگذارد. او قادر به حرکت نیست و برای زنده ماندن کاملاً به موریانه‌های کارگر متکی است. بعضی از موریانه‌های ملکه می‌توانند تا ۵۰ سال زندگی کنند. در دستگاه گوارش موریانه‌هایی که از چوب استفاده می‌کنند، عده‌ای از تک یاختگان از دسته فلاژله‌ها به نام «پلی ماستیژین» زندگی می‌کنند که با موریانه‌ها زندگی اشتراکی دارند، بدین نحو که این تک سلولی‌ها دیاستازی به نام سلولاز ترشح می‌کنند که موجب هضم و نرم شدن چوبها می‌شود و در این حالت موریانه‌ها چوبهای نرم شده را می‌خورند.

بعضی از نژاد های موریانه شهرهای بزرگی می سازند که بلندی آنها به ده متر می رسد و جهانگردانی که برای اولین بار این ساختمان ها را می بینند دچار حیرت می شوند غافل از اینکه لانه حقیقی موریانه زیر زمین است و شهری که مثلا ده متر در سطح خاک بلندی دارد به همین اندازه و شاید چندین برابر زیر زمین رفته است. گنبد عظیمی که روی شهر موریانه گذاشته شده به قدری محکم است که هیچ کلنگی نمی تواند آن را سوراخ کند و فقط بایستی به وسیله باروت و یا دینامیت آن را ویران کرد و به همین جهت است که بررسی اوضاع زندگی این جانور دشوار است.

اولین چیزی که در این شهر باعث حیرت انسان می شود انتظام خیابان ها و عمارات آن است. عمارت عظیمی را مشتمل بر دو هزار طبقه تصور کنید که هر طبقه دارای آپارتمان ها و گالری ها و راهروهای منظمی است و در وسط این طبقات خیابان های ماپیچی برای تعدیل هوای شهر در نظر گرفته شده است. در شهر موریانه ها مامورینی هستند که پیوسته در خیابانهای و خانه ها حرکت می کنند و زباله ها و مدفوع ها را جمع آوری کرده و در کیسه ای که در زیر شکم آنها قرار دارد و با معده آنها ارتباطی ندارد حمل  می کنند و در یک دیگ بزرگ قرار می دهند. موریانه های معمار درب این دیگ را به مدت بیست و چهار ساعت با سمنت مخصوصی جهت ضد عفونی و میکروب کشی زباله ها می پوشانند. موریانه ها بخار آب هوا را گرفته و مبدل به مایع یعنی آب می کنند و سپس از این آب برای تنظیف شهر استفاده می کنند. موریانه ازت موجود در هوا را با چربی مخلوط کرده و مواد غذایی جدیدی می سازند که قوت و خاصیت غذایی آن بیشتر است.

در داخل این لانه ها چنان انتظام و انضباتی حکمفرماست که نظم منظم ترین سربازخانه ها در قبال آن هرج و مرج و بی نظمی است. گرچه مورچه یک جاندار دقیق و با انضباط می باشد، اما اگر زندگی مورچه را با موریانه مقایسه کنیم انضباط مورچه به پای انضباط موریانه نمی رسد. زیرا گاهی اوقات مورچه ها بولهوس می شوند و به جای انجام وظیفه این طرف و آن طرف می روند و اوقات خود را به گردش و تفریح می گذرانند و یا از روی پرتی حواس و بی مبالاتی راه خود را گم می کنند. ولی هنوز اتفاق نیفتاده که در تمام منطقه موریانه نشین چشم انسان به یک موریانه متواری بیفتد و یا یکی از موریانه ها راه خود را گم کرده باشد در صورتی که در بعضی از شبها تا شش میلیون موریانه در سه چهار نوبت برای تهیه خواربار از شهر بیرون می روند و در صفوفی چهار نفره یا شش نفره یا ... راه خود را پیموده و هیچ یک از آنها در راه نمی ماند. موریانه ها اگر در حین جمع آوری خوار و بار مورد حمله قرار بگیرند افسران اسکورت به وسیله سوت های مخصوصی که صدای آن بطور واضح به گوش انسان میرسد حرکت ستونها را تغییر می دهند و در حالی که سریازان مشغول جنگ هستند موریانه ها به شهر مراجعت می نمایند.

موریانه جانوری است که بال ندارد و به واسطه نداشتن چشم هیچ چیز را نمی بیند و اندامش بسیار نرم می باشد و در مقابل کوچکترین مورچه ناتوان است و مغلوب می شود. دهان این جانور که برای جویدن چوب و تنه درخت خیلی خوب است به درد پیکار نمی خورد و نمی تواند مثل بعضی از حشرات بوسیله دهان خود دفاع نماید و به همین جهت همین که به تنهایی از لانه خارج گردد محو می شود. بزرگترین وسیله دفاع او پناهنده شدن به لانه و یا شهر موریانه است. در شهر موریانه ها سلحشورانی وجود دارند که وظیفه دفاع از سایر موریانه ها را برعهده دارند. سلحشوران شهر موریانه موجوداتی هستند که اگر هیکل ما به اندازه موریانه بود و ظمنا همین چشم را داشتیم و دنیا را به همین شکل می دیدیم، از دیدن آنها لرزه بر اندامهای ما می افتاد زیرا هیچ اژدهایی دهشت انگیز تر از سلحشوران موریانه نیست. سر و قسمت جلو بدن این سربازان کاملا زره پوش است و خصوصا شاخک های آن ها که وسیله پیکار می باشد از تمام بدن بزرگ تر است. روی هم رفته بدن این سربازان جز دو شمشیر سهمگین و یک سپر چیز دیگری نیست و ماهیچه هایی که شمشیرها را به حرکت در می آورد با رعایت تناسب هزاران مرتبه از فولاد محکم تر می باشد. این سربازان شجاعت و رشادت مجسم هستند و هیچ وظیفه ای جز جنگ ندارند. شاخک های جنگی سربازان به قدری بزرگ و قطور است که سرباز نمی تواند آن را برای غذا خوردن و لقمه در دهان گذاشتن مورد استفاده قرار دهد و به همین جهت عده  مخصوصی از موریانه ها مامورند که به آنها غذا بدهند و لقمه را در دهانشان بگذارند. نوعی از این سلحشوران را می بایست بمب افکن نامید این سلحشوران شاخک نداند ولی در عوض روی سر چیزی شبیه خرطوم فیل دارند و از این خرطوم مایع لزجی به خارج پرتاب می شود که دشمنان را در فاصله سه سانتیمتری به قتل می رساند. تاثیر این مایع لزجی به قدری زیاد است که موریانه های نابینا شب ها با حمایت سربازان خود از لانه خارج شده و برای کندن و جمع آوری نوعی از علف مناطق حاره که بدان خیلی علاقمند هستند مسافت زیادی را می پیمایند.

عده زیادیی از موریانه ها موظف هستند که تخم ها را تحت پرستاری و تربیت قرار بدهند. مواظبت از تخم ها شاید یکی از وظایف بزرگ موریانه هاست برای اینکه نسل جدید باید از آن تخم ها بیرون بیاید. مواظبتی که دایه ها و متصدیان تعلیم و تربیت در نگهداری از تخم ها می نمایند برای آن است که از هر تخمی باید موریانه مخصوصی به وجود بیاید. یک  متخصص موریانه شناس وقتی نظر به تخم ها و خانه های آنها می اندازد می داند که کدام تخم در آینده : سرباز، ماموران اسکورت، متخصص شیمی، مهندس، معمار، کارگر، متصدیان مواد غذایی، متصدیان نگهداری از تخم ها، متصدیان جمع آوری زباله و متصدیان غذا دادن به سربازان، خواهد شد.

اسمیت مان، موریانه شناس معروف می گوید: یکی از انواع موریانه ها دارای گشتی های اکتشاف کننده هستند و گشتی ها پیشاپیش و در اطراف کارگران حرکت کرده و در بلندی ها گوش فرا می دهند و همین که صدای دشمن را شنیدن با سوت مخصوصی که شنیده می شود دیگران را خبر می کنند که در حرکت تسریع نمایند و مخصوصا با این سوت به سربازان اطلاع می دهند که برای پیکار آماده باشند.

موریانه ها مهمترین تجزیه کنندگان در محیط های خشکند زیرا قادرند، مواد غذایی را دوباره به زمین باز گردانند، خاک بسازند و رطوبت را حفظ کنند. توانایی موریانه ها در سازگار شدن با محیط های خشک به آن ها اجازه می دهد که در محیط هایی که دیگر تجزیه کنندگان رایجی نظیر باکتری ها و قارچها نمی توانند عمل کنند، نقش تجزیه کننده مهمی را ایفا نمایند.

شاید هزاران سال لازم باشد که بتوانیم از حیث فیزیک و شیمی و تهیه خوار و بار و انبار کردن آن و تهیه وسایل گرم کردن و سرد کردن هوا و همچنین ساخت خانه های پیشرفته به پای موریانه ها برسیم!

مورچه(Ant):

آیا می دانستید مورچه ها سخن می  گویند؟! دكتر Robert Hickling سالهاي زيادي حشرات را تحت نظر گرفت و صداي كه از آنها صادر مي شود را ضبط كرد. او توانست كه صداي چند نوع مورچه را ضبط كند و اين پژوهشها در سال 2006 در مجله Journal Of Sound and Vibration  به چاپ رسيد و اين اولين بار بود كه انسان صداي واقعي مورچه را مي‌شنيد.اين دانشمند پژوهشها و تحقيقات زيادي را در اين زمينه منتشر كرد و مهمترين آنها در مورد نحوة ارتباط مورچه‌ها با يكديگر است كه در مجله The Journal of the Acoustical Society of America با عنوان Analysis of Acoustic communication by ants به چاپ رسيد و نتيجه اين پژوهشها اين بود كه مورچه از لحاظ شنوايي بر ما انسانها برتري دارد. دانشمندان مي‌گويند كه مورچه از طريق شاخكهاي حسي خود مي‌تواند پيامهاي صوتي را دريافت كند. مورچه صداي دريافتي را به صورتي خالص دريافت مي‌كند زيرا كه اين شاخكها مانند دستگاههاي پيشرفته صوتي, صدا را رتوش كرده و بدون هيچ صداي اضافي تحويل مي‌گيرد و اين امكان پيشرفته‌اي در زمينه ارتباطات مي‌باشد كه دانشمندان از آن غافل بودند و تازه در سالهاي اخير به حقيقت آن پي ببرند. امروزه دانشمندان در سعي و تلاشند صداهايي كه مورچه از خود صادر مي كند را بفهمند ولي آنها بعد از سالها پژوهش طولاني مدت توانستند فقط چهارنوع از اين صداها را تشخيص بدهند که یکی از این صداها صدایی است که مورچه ها به هنگام  ترس از دشمن از خود صادر می کنند. همچنین روبرت هیکلینگ مي گويد كه مورچه تحت تأثير صداهاي انساني قرار نمي‌گيرد ولي اگر ارتعاشات صوتي مناسب را به سمت مورچه ارسال كنيم, نسبت به آن عكس‌العمل نشان مي‌دهد و اين به معني وجود زبان خاص در ميان مورچگان است كه فقط خودشان آن را درك مي‌كنند دقيقاً مثل انسان. همچنین دانشمندان تأكيد دارند كه مورچه‌ها هنگام كار كردن با همديگر صحبت مي‌كنند. بعضي از مورچه كار جمع آوري غذا را انجام مي دهند و بعضي ديگر مسير رفت و آمد را تنظيم مي‌كنند. همه اين كارها را با اصوات خاصي كه نوعی: امر كردن, ياد دادن و ... مي‌باشند صادر مي‌كنند و ديگر مورچه‌ها نسبت به اين صداها عكس‌العمل نشان مي‌دهند.

همچنین محققان با استفاده از میکروفن ها و بلندگوهای بسیار مینیاتوری که بدون ایجاد مزاحمت در لانه های آنها نصب شده بود، موفق شدند صداهای تولید شده در لانه مورچه ها را ضبط و بررسی کنند. به گفته این محققان ملکه مورچه ها به این طریق دستوراتی را به مورچه های کارگر می دهد. در این پژوهش حیرت آور مشخص شد دیگر حشرات می توانند با تقلید صدای ملکه مورچه ها آنها را به خدمت بگیرند. محققان چند دهه قبل دریافتند که مورچه ها قادرند با ایجاد صوت، به یکدیگر هشدار دهند اما فقط در پی بررسی اخیر محققان است که مشخص شد این پیام های مبادله شده در این ارتباط به حدی گسترده است که می تواند مبین نوعی " گفتگو" بین مورچه ها باشد.

 زنبور عسل(Honey bee):

نحوه تولید عسل با وجود پیشرفت های علمی هنوز بر زیست شناسان و دانشمندان دیگر پنهان مانده و فقط می دانند که : زنبور عسل پس از مکیدن شیره گلها و گیاهان به وسیله خرطوم خویش آنرا به کیسه عسلی که در شکم است برده و پس از چند عمل شیمیایی شناخته و نا شناخته آنرا به مایعی خوشبو و خوش طعم ، شیرین ، مقوی ، نشاط آور  تبدیل کرده و در سلولهای مومی شکل که از قبل ساخته است ذخیره می نماید . برای تهیه یک کیلوگرم از این شهد گوارا زنبور ناگزیر است 120 تا 150 هزار بار شهد حمل کند وبرای فراهم نمودن آن ده میلیون گل را بازدید کرده و از آنها شهد ( انگبین ) تهیه نماید و مسافتی معادل هفت بار دور زمین پرواز کند . شهدی که بدین طریق فراهم می شود 40 تا 80 درصد آب است که برای تغلیظ نمودن آن زنبورداران عسل مجبور هستند شهدی را که روز به کندو حمل کرده و درون سلولها ذخیره نموده اند شب هنگام مجددا  مکیده و وارد کیسه عسلی خود می نمایند در آنجا کمی از آب آنرا جذب و موادی از قبیل هورمون ها و آنزیم ها به آن اضافه می نمایند و بعد داخل حجره ها می ریزند . این عمل توسط سایر زنبورها تکرار می شود و مقداری از آب آنهم در مجاورت هوای کندو که از بال زدن زنبورها ایجاد می شود تبخیر شده و در پایان مواد دیگری از قبیل اسید های آلی و مواد ضد عفونی کننده به آن اضافه می نمایند . عمل تغلیظ آنقدر ادامه می یابد تا عسل به غلظت طبیعی خود برسد ، آنگاه آنرا در داخل سلولها ذخیره می کنند و درب آنرا با موم می پوشانند بدین ترتیب عسل انبار شده می تواند برای مدت طولانی نگهداری شود .

این حشره با تمام کوچکی اش دو معده دارد ، شهد گلهای مکیده شده وارد معده اول می شود که بوسیله دریچه ای به معده دوم مربوط است . معده دوم عملیات گوارشی را انجام می دهد . معده اول را کیسه عسلی یا چینه دان می گویند کلیه مراحل تبدیل شهد به عسل در این معده انجام گرفته و عسل رسیده و آماده شده از طریق خرطوم زنبور به سلولهای مومی شکل ریخته می شود . کیسه عسلی به وسیله دریچه ای به معده دوم ( معده اصلی ) منتهی می شود زنبور عسل در صورت لزوم جهت تغذیه خویش با اندک فشار بوسیله ماهیچه های اطرافش دریچه را باز می کند و از این طریق عسل مورد نیاز زنبور وارد معده اصلی شده و صرف تغذیه آن می شود و سایر عملیات  گوارشی جهت تغذیه زنبور عسل انجام می گیرد.

اجاه بدهید این شهر عظیم را که کندوی عسل است در طی چندین سطر بشناسیم. بدیهی است که ما نمی توانیم از دریچه چشم زنبور عسل این شهر را ببینیم زیرا هر یک از چشم های زنبور عسل هفت هزار زاویه دارد و علاوه بر این، سه چشم مدور دیگر هم روی پیشانی زنبور قرار گرفته و معلوم نیست که در این چشم ها دنیا چگونه منعکس می شود. ولی فرض می کنیم که چثه ما به اندازه چثه زنبور عسل بوده و همین چشم های فعلی را هم داشته باشیم و آن وقت با رعایت تناسب کندو را به این شکل می دیدیم:

از بالای گنبد عظیمی که ارتفاع آن به اندازه برج ایفل می باشد تا سطح زمین صدها دیوار عظیم و متوازی ساخته شده و این دیوار عظیم و متوازی ساخته شده و این دیوار ها در وسط ظلمت و فضای خالی بنا گردیده و هیچ یک از عمارات زمین از حیث عظمت و رعایت اصول هندسی به پای آن نمی رسد.  هر یک از این دیوارها هزاران خانه دارد و تمام خانه ها پر از خوار و بار است که برای چهار نسل بعد از آنها کافی است. یک قسمت از این خانه ها شفاف بود و محتوی مواد زرد و سفید و قرمز و آبی و بنفش و غیره است و این مواد شفاف شیره گلها می باشد که هنوز مبدل به عسل نشده است. در اطراف خانه هایی که محتوی مواد خام است، خانه های دیگری است که نظیر یک مقرنس عظیم دویست متری روی هم قرار گرفته و در این جا بهترین عسل کندو یعنی عسل ماه اردیبهشت در بیست هزار انبار ذخیره و مهر و موم شده و هرگز ملت زنبور عسل این انبارها را نمی گشاید مگر در سخت ترین ایام گرسنگی و بالای این مقرنس عظیم هزارها کارخانه است که در آن جا شیره های گل روزهای تابستان مبدل به عسل می شود و هزارها کارگر دقیق و زحمتکش دائما هوای کارخانه را تجدید می نماید که در نتیجه کثافات هوا لطمه بزرگی بر ساختمان عسل وارد نیاید.

در وسط این کندوی عظیم سیصدمتری که از دریچه چشم زنبور به اندازه برج ایفل بلندی دارد، ده هزار انبار مخصوص تخم زنبور است که در آینده زنبور عسل خواهند شد. و در 16 هزار انبار دیگر کرم هایی که بدوا تخم بوده و اینک جان گرفته اند زندگی می نمایند که به تدریج بال در آورده و مبدل به زنبور عسل می شوند و چهار هزار خانه دیگر جایگاه کودکانی است که رشد آنها از کرم زیادتر بوده و هزاران دایه این فرزندان را پرستاری می نمایند و بالاخره در زیباترین و بهترین نقاط کندو کاخ های ملکه زنبور قرار گرفته است.

آیا می دانید: چرا زنبور عسل از شکل شش ضلعی برای ساخت خانه خود استفاده می کند؟! جالب است که بدانید که براساس محاسبات ریاضی شش ضلعی یکی از بهینه ترین و بهترین اشکال هندسی است زیرا در شش ضلعی در عین مصرف کمترین مصالح برای ساخت کندو، بیشترین حجم برای ذخیره عسل و همچنین بیشترین استحکام کندو حاصل می شود.   

موضوع جالب ديگر در زندگي زنبوران عسل اين است كه آنها نسبت به نظافت و پاكيزگي بسيار حساس هستند بطوريكه هيچگاه روي نقاط آلوده و كثيف نمي نشينند اگر يكي از آنها روي نقطه آلوده اي نشسته باشد وقتي كه بخواهد وارد كندو شود زنبورهاي محافظ از ورود آن جلوگيري مي كنند و در مواردي زنبور آلوده را با خشونت مي كشند به همين جهت دسته اي از زنبورهاي كارگر ماموريت پاكيزگي كندو را برعهده دارند    

زنبور عسل نقش مهمی در باروری گياهان دارد و اگر زنبور نبود چه بسا كه در بسياری از اوقات باروری گياهان امكان پذير نبود. زنبور عسل وقتی بر روی گلی می‌نشيند، دانه‌های گرده را از اندام نرينه گل (پرچم) با خود برمی‌دارد و هنگامی كه به سوی گل ديگری می‌رود، با اين دانه‌های گرده اندام مادينه گياه (تخمدان) را بارور می‌سازد، وبنا به اظهارات اتحاديه ملی پرورش دهندگان زنبور عسل در فرانسه، زنبور عسل اقدام به تلقيح وباروری گل آفتابگردان و درختان سيب به ميزان ۷۰٪ و توت فرنگی و گيلاس به میزان ۸۰٪ و درختان ميوه دار كوچک به ميزان ۹۰٪ و شبدر و یونجه بنفش به ميزان ۱۰۰٪ می‌نمايد و اگر زنبور عسل نباشد، ميزان توليدات گیاهی به شدت كاهش می‌یافت و بدين گونه قبل از اين كه به موضوع اهميت توليد عسل بپردازیم، بايد كمی واقع بين باشيم و دريابيم كه زندگی ما بدون زنبور عسل بسيار دشوار می‌شد. باغداران و كشاورزان به خوبی از نقش زنبور عسل در باروری گياهان و افزايش محصولات كشاورزی آگاه هستند و به همین علت هیچ گاه در اجاره دادن باغ‌های خود به پرورش دهندگان زنبور عسل ترديد نمی‌کنند وبدين وسيله سعی می‌کنند كه ميزان توليد محصولات خود را دوبرابر سازند.

ما انسانها نتوانسته ایم که خداوند را آنگونه که شایسته است بشناسیم و عقیده و ایمان ما نسبت به خداوند طوری باشد که از شادی و مسرت یکدیگر شاد و خرسند، و از غم و اندوه یکدیگر محزون و متاثر باشیم. ولی زنبور عسل چون خداوند را بهتر از ما می شناسند، از درد و رنج یکدیگر دچار اندوه می شوند. وقتی که در کندوی زنبور عسل یکی از زنبورها مجروح می شود به خوبی آشکار است که تمام زنبورها دچار رنج و شکنجه هستند. در این حالت زنبورها نظیر عزادارن و سوگواران سرهای خود را به یکدیگر نزدیک می کنند و حتی المقدور خود را کوچکتر می نمایند و یک نوع حالت تاثر و تاسفی از وضع آن ها نمایان است که حتی آنهایی که مطالعاتی در احوال این جانور نکرده اند، می فهمند که در کندو یک واقعه عجیب و غیر عادی اتفاق افتاده است. همچن در شهر موریانه اگر شما یکی از آنها را به قتل برسانید دفعتا کارها متوقف می شود و جانوران نابینا که تا آن لحظه مشغول فعالیت بودند، بی حرکت در جای خود می ایستند و از اعماق شهر یک نوع صدای سوت حزن آلود به گوش می رسد که صدای آن با سوت جنگ و یا سوت ماموران نظامی بکلی فرق دارد. در زندگی موریانه و مورچه و زنبور عسل آنچه اصلا وجود ندارد تظاهر و خدعه و تقلب می باشد. در هر حال، هدف اجتماعی آنها خیلی بزرگتر از ماست و به همان نسبت به احتمال قوی ایمان آنها به خداوند بیشتر از ما می باشد.

دانشمند حشره شناس:موریس مترلینگ، تاثیر علم را بر شناخت عظمت خداوند اینگونه زیبا بیان می کند: اگر شما بتوانید هزار مرتبه اندیشه خود را بزرگتر کنید، خداوند در نظر شما هزار مرتبه بزرگتر خواهد بود.

براستی که زندگی پیچیده این حشرات ما را به شگفتی می اندازد. آری این آفریدگار قادر است که به این حشرات کوچک وحی کرده که چگونه زندگی کنند. و گاهی نیز به این حشرات دستوراتی فراتر از زندگی مربوط به خودشان داده می شود تا شاید انسانهای خفته را از خواب غفلت بیدار کنند. آری همین موریانه های کور و نابینا مامور خوردن عهدنامه مشرکین بجز جمله: "بسمک الهم" می شوند و پشه مامور کشتن نمرود ستمگر و مغرور می گردد.

همانطور که بیان شد ارتباط میان مورچه ها بحدی گسترده است که می تواند مبین نوعی گفتگو میان آنها باشد. همچنین در میان مورچه ها و موریانه ها سربازانی وجود دارند که ماموران گشت و افسران اسکورت و محافظ سایر همنوعانشان می باشند و به هنگام خروج از لانه در اطراف کارگران و در بلندی ها گوش فرا می دهند و در صورت نزدیک شدن هر گونه خطری بقیه نفرات را با خبر می کنند. این اطلاعات که به تازگی در پی تحقیقات دانشمندان و به مدد استفاده از امکانات پیشرفته شنیداری و دیداری مشخص شده است به زیبایی در قرآن در ۱۴۰۰ سال پیش مطرح گردیده است.

* اوست پروردگار جهان که خالق و به وجود آورنده و صورت بخش موجودات است. زیباترین نام ها از آن اوست. موجودات آسمان ها و زمین همواره تسبیح او گویند و خداوند، عزیز و حکیم است. (حشر/۲۴)

* و پروردگارت به زنبور عسل وحی کرد (در طبیعت وی قرار داد) که از کوهها و درختان و از داریست هایی که می زنند خانه هایی فرا گیر. پس از همه میوه ها (و شیره درختان و گیاهان) بخور، آنگاه راه های (غریزی) پروردگارت را به رامی و انقیاد بپوی. از درون شکم آنها مواد قابل آشامیدن رنگارنگ بیرون می آید که در آن برای مردم شفاست. حقا در این نشانه ای است برای کسانی که می اندیشند. (نحل/۶۸-۶۹)

* آنگاه كه به وادي مورچگان رسيدند, مورچه‌اي گفت: اي مورچگان به خانه‌هايتان داخل شويد مبادا سليمان و سپاهش بدون توجه شما را پايمال كنند. پس سلیمان از گفته وی با تبسم بخندید و گفت: پروردگارا مرا الهام کن که نعمتی را که به من و بر پدر و مادرم ارزانی داشته ای سپاس گذارم. (نمل/18-19)